با اجرای توافق هسته‌ای چقدر پول نصیب ایران می‌شود؟

بعضی سیاستمداران مخالف توافق هسته ای ایران به گونه ای صحبت می کنند که اگر توافق هسته ای به اجرا گذاشته شود گویی آمریکایی ها به دولت جمهوری اسلامی یارانه می دهند.

سناتور جمهوریخواه تد کروز، کاندیدای انتخابات مقدماتی حزب جمهوریخواه برای ریاست جمهوری، اخیرا در یک گردهمایی علیه توافق با ایران، گفت: «اگر شما به فرستادن میلیاردها دلار برای جهادیونی که عهد کرده اند آمریکایی ها را به قتل برسانند رای بدهید، در واقع مسول مستقیم جنایاتی هستید که با این دلارها انجام می گیرد». دانالد ترامپ، یکی دیگر از کاندیداهای جمهوریخواه انتخابات مقدماتی ریاست جمهوری، گفت این توافق ایران را «به شکلی غیرقابل باور ثروتمند» خواهد کرد.

آیا چنین خواهد شد؟ بستگی به تعریف ما از «ثروتمند» دارد، اما ایران در آستانه تبدیل شدن به یک سلطنت الماس نشان نیست.

این آن چیزی است که واقعا رخ می دهد:

تحریم هایی که سال ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ توسط آمریکا و اروپا تصویب شد شامل توقیف دارایی هایی ایران در بسیاری از بانک های بین المللی بود. هیچ کس از مجموع دارایی های توقیف شده اطلاعی ندارد اما احتمالا حدود ۱۰۰ میلیارد دلار است. برآوردهایی تا ۱۵۰ میلیارد دلار هم اعلام شده است که توسط بعضی منتقدان مورد استفاده قرار می گیرد تا «ثروت بادآورده» ای که نصیب ایران می شود بزرگتر از آن چه هست نشان داده شود.

توافق هسته ای دارایی های توقیف شده را آزاد کرده و به ایران امکان دسترسی کامل به آن ها را می دهد. اما این پول ها از ابتدا به ایران تعلق داشتند و سرمایه ای نیست که از کشوری دیگر آمده باشد. بر مبنای یک گزارش تحلیلی اندیشکده های بروکینگز، ایران بدهی های بزرگی به کشورهایی چون چین دارد و احتمالا ۵۰ میلیارد دلار را صرف پرداخت آن بدهی ها خواهد کرد. سوال بزرگ این است که با بقیه این دارایی چه خواهد کرد.

اگر ایران ۵۰ میلیارد دلار در شبکه های تروریستی چون حزب الله بریزد یا آن را با دیکتاتور سوریه، بشار اسد، تقسیم کند، بی تردید پیامدهای بی ثبات کننده ای خواهد داشت و به خونریزی منجر می شود که تد کروز نسبت به آن هشدار می دهد. اما بسیاری از تحلیلگران فکر می کنند ایران به جای این که این پول را صرف تروریست ها کند خرج اقتصاد ایران خواهد کرد که به کمک نیاز دارد.

برخلاف آن چه دانالد ترامپ به آن فکر می کند، اقتصاد ایران به ویژه برای کشوری دارای چهارمین ذخایر بزرگ نفت جهان بسیار ضعیف است. تحریم ها در سال ۲۰۱۳بحران اقتصادی را موجب شد که به نظر می رسد سال گذشته به پایان رسید. به گزارش بانک جهانی، نرخ تورم در ایران به ۳۵ درصد رسید و امسال به حدود ۱۵ درصد کاهش یافته است. بازار کار  بهبود یافته اما نرخ رسمی بیکاری همچنان بالای ۱۰ درصد است و اقتصاددانان فکر می کنند نرخ واقعی بیکاری می تواند تا ۲۰ درصد باشد. درآمد سرانه ناخالص ملی در ایران ۵۳۰۰ دلار است که یک پنجم سطح عربستان سعودی و یک دهم سطح موجود در آمریکا است.

سازمان مرکزی اطلاعات آمریکا، سی آی ای، معتقد است وقتی تحریم ها برداشته شوند ایران بیشتر دارایی های آزاد شده اش را صرف اولویت های اقتصادی چون راهسازی، پل سازی، و تقویت زیرساخت انرژی کشور خواهد کرد. جک لو، وزیر دارایی آمریکا، می گوید اقتصاد ویران شده ایران به ۵۰۰ میلیارد دلار سرمایه برای بازسازی نیاز دارد، پس ۵۰ میلیارد دلار پیش پرداخت اندکی برای این مهم خواهد بود.

ممکن است سی آی ای در اشتباه باشد و ایران علاوه بر آن چه در حمایت از تروریسم می پردازد میلیاردها دلار به جیب دشمنان آمریکا (و اسراییل) سرازیر کند. در واقع، باراک اوباما، رییس جمهوری آمریکا، گفته است انتظار این را دارد که ایران با یا بدون توافق هسته ای به ارسال پول به گروههای تروریستی خاصی ادامه بدهد. ایران در فهرست وزارت خارجه آمریکا از کشورهای حامی تروریسم باقی خواهد ماند و این یعنی جریمه هایی که پیش از تحریم های هسته ای برقرار بوده اند همچنان ادامه خواهند داشت. این شامل مقرراتی است که بیشتر شرکت های آمریکایی را از تجارت با ایران محروم می کنند.

پول نفت

توافق هسته ای به ایران امکان می دهد فروش نفتش را به اروپا و دیگر کشورهایی که پس از تحریم ها خرید نفت از ایران را متوقف کردند از سر بگیرد. بسیاری از کشورها از جمله، چین، ژاپن، هند و کره جنوبی با تحریم ها همراه نشدند و به خرید نفت از ایران ادامه دادند. با این وجود، ایران روزانه یک میلیون و دویست هزار بشکه از فروش نفتش را از دست داده است که ۴۵ درصد از مجموع صادرات نفت این کشور است.

این کاهش صادرات به از دست رفتن ۶۰ میلیارد دلار از درآمد کشور منجر شد. اگر صادرات به سطح عادی بازگردد کسری درآمد سالانه اش احتمالا کمتر از ۶۰ میلیارد دلار خواهد بود زیرا بهای نفت در حال حاضر پایین تر از زمان قبل از تحریم ها است. ورود نفت ایران به بازار حتی ممکن است بهای نفت را پنج تا ده دلار در هر بشکه از سطح کنونی -۴۸ دلار – پایین تر ببرد. به هر حال، ایران از منبع درآمد جدید (قدیم) بهره مند می شود.

همه را با هم جمع کنیم، ایران از یک بار دسترسی به حدود ۵۰ میلیارد دلار از دارایی های توقیف شده اش و احتمالا ۴۰ میلیارد دلار در سال از افزایش درآمدهای نفتی برخوردار خواهد شد. این تزریق یک پول قابل توجه است. از آن جایی که هیچ کس نمی تواند ایران را در نحوه صرف دارایی هایش کنترل کند هیچ کس نمی تواند به یقین بگوید آیا ایران این سرمایه ها را برای مقاصد مفید یا مخرب استفاده خواهد کرد.

بند «بازگشت ناگهانی» در توافق هسته ای ایران، به آمریکا و اروپا اجازه می دهد در هر زمانی تحریم ها را دوباره وضع کنند. اما این «بازگشت ناگهانی» زمانی رخ می دهد که ایران مقررات منع تولید جنگ افزار هسته ای را زیر پا بگذارد نه زمانی که رهبران غرب نحوه ای که ایران دارایی هایش را خرج می کند تایید نکنند. کوتاه سخن این که اگر ایران بخواهد پول بیشتری خرج تروریسم کند تا زمانی که هزینه هایش را برای اقتصاد آن کشور بپذیرد قادر به ادامه این مسیر خواهد بود.مقاله‌ای از ریک نیومن برای سرویس امور مالی یاهو.* برگردان فارسی این مقاله تنها برای آگاهی رسانی منتشر شده و نظرات بیان شده در آن الزاماً بازتاب دیدگاه صدای آمریکا نیست.