صفحات

۱۳۹۶ اردیبهشت ۲۶, سه‌شنبه

نگاهی به امپراطوری آستان قدس رضوی که رئیسی بر آن تکیه زده است

این اطلاعات از منابع مختلف در سالهای مختلف در سه قسمت تنظیم و گردآوری شده لذا آمار و ارقام واقعی بسا فراتر از آنچه هست که در این مقاله می خوانید :

بخش اول: رئیسی برچه چیز تکیه زده است؟
ورود رئیسی به عرصه انتخابات ریاست جمهوری جدای از ادله های سیاسی از یک مبنای اقتصادی هم متأثر است. او بر بزرگترین و یا یکی از بزرگترین بنگاههای اقتصادی کشور تکیه زده است به نام «تولیت آستان قدس رضوی». پر واضح است که در یک نظام خودکامه و توتالیتر و در نبود حسابرسی نهادهای مدنی و مستقل وپاسخگو نبودن حکومت در مقابل مردم، این مؤسسات چگونه به عرصه سودجویی های شخصی و جناحی تبدیل می شوند. در این مقاله می خواهیم به طور مختصر نگاهی به این مؤسسه بیندازیم که آستان قدس چگونه مؤسسه یی است ؟ عرض و طول آن چیست ؟ چه میزان ثروت دارد؟ و نقش آن در اقتصاد ایران چیست؟
این اطلاعات از منابع مختلف در سالهای مختلف در سه قسمت تنظیم و گردآوری شده لذا آمار و ارقام واقعی بسا فراتر از آنچه هست که در این مقاله می خوانید :
آستان قدس رضوی مهمترین وقدرتمندترین بنیاد مذهبی در ایران است ودرواقع یک امپراتوری عریض وطویل بسیار قدرتمند وثروتمند می باشد. مجله” فوربس” تعیین وتخمین میزان دارایی های آستان قدس رضوی را غیرممکن می داند زیرا آستان قدس رضوی هرگز میزان دارایی ها واموال خودرامنتشر نکرده است. بنیاد مزبور دراصل برای اداره موقوفات متعلق به آن به وجود آمده است وبه تدریج هم ازنظر شکل وهم ازنظر محتوا ، تغییرات زیادی را به خود دیده است .مجموعه موقوفات آستان قدس به دوبخش اموال منقول وغیرمنقول تقسیم می شود.اموال منقول شامل قرآن ها ،کتاب های خطی ، جواهرات ، اشیای نفیس مثل ظروف ، پارچه ها، تابلوها و… واموال غیرمنقول شامل املاک وزمین ها، کشتزارها وباغ ها ، نهرها ومنابع آبی ، ساختمان ها و… هستند. آستان قدس رضوی بزرگترین موقوفه جهان است ودرکشورهای دیگر وسایر مذاهب ، چنین موسسه ای بدین گستردگی وجودندارد.ازدوران قبل ازصفویه هیچ سندی مبنی بروقف املاک واموال غیرمنقول وجود ندارد، اما موقوفات دوره صفویه حدود ۴۰ درصد موقوفات این آستان راشامل می شد. آستان قدس مالک شرکت ها و موسسات متعددی می باشد و فعالیت های اقتصادی بسیار گسترده و متنوعی دارد . این آستان سازمانی را برای هدایت موسسات و شرکت های خود تاسیس و راه اندازی نموده است به نام سازمان اقتصاد رضوی :
سازمان اقتصاد رضوی : آستان قدس باثبت موسسه ای به نام “سازمان رضوی “درســــال ۱۳۸۳ ،فــعالـــیت هــای اقتصادی خودرادرقالب این سازمان ، سازمان دهی وهدایت می کند . این موسسه مدیریت ۸۹ شرکت وموسسه را به عهده دارد. شرکت ها وموسسات مزبور در۵ گروه تقسیم شده اند:
الف- شرکت ها وموسسات صنعتی شامل:
۱- شرکت سیمان سمنگان ۲-شرکت تهیه وتولید فرش آستان قدس رضوی ۳- شرکت کارخانجات بنای سبک قدس رضوی ۴- شرکت کارخانجات صنایع چوبی آستان قدس رضوی ۵ – شرکت معادن وگرانیت قدس رضوی ۶- شرکت نخ ریسی ونساجی خسروی ۷- موسسه چاپ وانتشارات آستان قدس رضوی
ب- شرکت ها وموسسات صنایع غذایی شامل:
۱- شرکت آرد قدس رضوی ۲- شرکت خمیر مایه رضوی ۳ – شرکت فرآورده های غذایی رضوی ۴ – شرکت فرآورده های لبنی رضوی ۵ – شرکت قند آبکوه ۶- شرکت قند تربت حیدریه ۷ – شرکت قند چناران ۸ – شرکت قند خراسان رضوی ۸ – شرکت نان قدس رضوی
ج- شرکت ها و موسسات کشاورزی :
۱- شرکت کشاورزی رضوی ۲- شرکت کشاورزی وعمران جنگل های قدس رضوی ۳ – شرکت کشاورزی وموقوفات چناران ۴- شرکت کشت وصنعت اسفراین ۵ – شرکت کشت وصنعت انابد۶- شرکت کشت وصنعت سرخس ۷ – موسسه باغات آستان قدس رضوی ۸- موسسه کشت ودام کنه بیست ۹ – موسسه کشت وصنعت مزرعه نمونه ۱۰ – موسسه موقوفات ملک ۱۱ – موسسه موقوفات وکشاورزی جنوب خراسان ۱۲ – موسسه موقوفات وکشاورزی سمنان.
د- شرکت ها و موسسات خدماتی و عمرانی :
۱- شرکت پخش رضوی ۲ – شرکت داروسازی ثامن۳ – شرکت ساختمانی بتن وماشین قدس رضوی ۴ – شرکت فن آوری اطلاعات وارتباطات رضوی (فاوا)۵ – شرکت کارگزاری رضوی ۶ – شرکت مسکن وعمران قدس رضوی ۷ – شرکت مهندسان مشاور آستان قدس رضوی ۸ – شرکت مهندسی آب وخاک ۹ – موسسه اعتباری رضوی ۱۰- موسسه خدمات عمران وتوسعه خراسان ۱۱ – موسسه منطقه ویژه اقتصادی سرخس
ه – شرکت هاو موسسات خودروسازی:
۱- شرکت شهاب خودرو۲ – شرکت شهاب یار۳ – شرکت کمباین سازی ایران ۴- به غیر ازموسسات وشرکت های یادشده که تمام یابخش عمده سهام آن ها متعلق به آستان قدس است وتوسط این بنیاد اداره می شوند، آستان قدس درشرکت های دیگری نیز مشارکت دارد وسهامداراست . ازجمله معروف ترین آن ها ، شرکت فولاد مبارکه است که بخشی ازسهام شرکت مزبور متعلق به آستان قدس رضوی است.
از فعالیت مجموعه شرکت ها و موسسات پر شمار آستان قدس رضوی سالانه صدها میلیارد تومان نصیب این آستان می شود .
توانمندی های موسسات وشرکت ها:
سازمان اقتصادی رضوی بیش از ۱۴۵ نوع تولیدات وخدمات مختلف صنعتی ، معدنی ، کشاورزی ، دامی وخدماتی به بازار عرضه می کند. شرکت های مزبور ؛ دارایی ها ، تولیدات ودرآمدهای کلانی دارند .به طور مثال فقط ” شرکت کشت وصنعت انابد ” دارای ۱۰ هزار هکتار زمین زیرکشت می باشد . سطح اراضی جنگلی که درشمال دراختیار “شرکت کشاورزی وعمران جنگل های قدس رضوی” است ، ۶۹ هزار و۸۸۰  هکتار است.
مجموعه تولید پسته باغات آستان قدس درکشور به بیش از ۶ هزار تن می رسد که ازاین میزان ، ۲ هزارتن پسته خشک به خارج ازکشور صادرمی شود.
سالانه ۵۰۰ هزارتن انواع محصولات کشاورزی دراراضی موقوفه آستان قدس تولید می شود وسهم منابع آبی بخش کشاورزی آستان قدس ازمنابع آبی کشور درحدود یک درصد وازمنابع آبی خراسان رضوی ینج درصد است . درحوزه صنایع قند بیش از ۳۰  درصد تولید قند استان خراسان و ۱۰ درصد ازکل تولید قند کشور ، درزمینه معادن (ثبت شده ) سنگ های گرانیت ساختمانی ۱۱درصد معادن کل کشور ، درزمینه ساخت وتولید خودرو ، اتوبوس شهری وبین شهری ۳/۱۷  درصد ازتولید کل کشور ودربرخی صنایع غذایی مانند خمیرمایه وفرآورده های مربوطه تا۱۰  درصد از تولید کل کشور متعلق به آستان قدس رضوی است. وضعیت وجایگاه آستان قدس رضوی درزمینه کشاورزی به گونه ای است که سفیر کشورهلند درایران باقائم مقام تولیت آستان قدس دیداروملاقات می کندوقرار همکاری دوطرف درزمینه های مختلف ، ازجمله پرورش گل درمنطقه ویژه اقتصادی سرخس ، تولید بذرهای سبزی وصیفی وتوسعه همکاری های فنی وصنایع تبدیلی دربخش کشاورزی ، گذاشته می شود.
شرکت کشت ودام رضوی باتولید بیش از ۲۵ تن شیردرروز وداشتن ۲۲۰۰ راس گاو یکی ازبزرگترین واحدهای تولید کننده شیر درکل کشور است. شرکت تهیه وتولید فرش آستان قدس رضوی دردوکارگاه فرش بافی خود درمشهد وکاشمر ۷۰۰ نفر نیرو دارد، وسالانه ۴۰۰۰ متر مربع فرش دستباف برای فرش کردن رواق های حرم تولید می کند که کل ۲۶ هزار متر مربع رواق های حرم با فرش های مزبور پوشانده شده ونیز هر۶  سال آن ها را با فرش نو عوض می کنند وفرش های کهنه را می فروشند .
بخش دوم : املاک و زمین خواری آستان قدس
ورود رئیسی به عرصه انتخابات ریاست جمهوری جدای از ادله های سیاسی از یک مبنای اقتصادی هم متأثر است. او بر بزرگترین و یا یکی از بزرگترین بنگاههای اقتصادی کشور تکیه زده است به نام «تولیت آستان قدس رضوی». پر واضح است که در یک نظام خودکامه و توتالیتر و در نبود حسابرسی نهادهای مدنی و مستقل وپاسخگو نبودن حکومت در مقابل مردم، این مؤسسات چگونه به عرصه سودجویی های شخصی و جناحی تبدیل می شوند. در این مقاله می خواهیم به طور مختصر نگاهی به این مؤسسه بیندازیم که آستان قدس چگونه مؤسسه یی است ؟ عرض و طول آن چیست ؟ چه میزان ثروت دارد؟ و نقش آن در اقتصاد ایران چیست؟
املاک و زمین خواری آستان قدس
آستان قدس املاک زیادی درمناطق مختلف کشور ، به بهانه وقف ، به چنگ آورده ودرآمد زیادی ازاین راه کسب می کند . آستان٬ املاک وساختمان هایی راتحت تصرف داشته وازآن ها بهره برداری می کند ، به علاوه بابت املاکی که عنوان وقف آستان قدس به آن ها چسبانده شده ، مبالغی به عنوان “اجاره بهاء” اخذ می کند ونیز زمین هایی را به بهانه وقفیت متصرف شده و پس از تفکیک به فروش می رساند .ارزش زمین هایی که آستان قدس تصاحب کرده ، بسیار زیاداست ونمی توان ارزش گذاری دقیقی برای آن انجام دادولی پروفسور “ورنرروف ” طی مقاله ای ، درمورد ارزش زمین هایی که درمالکیت آستان مزبور قراردارد می نویسد :” …ارزش زمین هایی که درمالکیت آستان قدس قرار دارد، به ۲۰ میلیارد دلار آمریکا تخمین زده می شود.”
آستان قدس در تمام مناطق کشور املاک زیادی داردولی این امر در برخی نواحی مانند خراسان چشمگیرتر است . از جمله بنا به اذعان خود آستان قدس : … قریب به ۹۰ درصد از املاک و اراضی محدوده شهر مشهد مقدس موقوفه آستان قدس رضوی بوده و هست …. سرنوشتی که در انتظار بسیاری از مناطق دیگر از جمله شهر تهران نیز هست . بخش عمده املاک آستان قدس به صورت غیرقانونی دراختیار آن قرارگرفته است . که ازآن جمله می توان به املاک سرخس وزیاران اشاره کرد.
امــلاک ســـرخــس :
از ده ها سال پیش در اثر اقداماتی غیرقانونی ، زمین های مردم شهر سرخس به آستان قدس واگذار شده و اقدامات مختلف مردم مظلوم سرخس برای احقاق حق خود راه به جایی نبرده است . خلاصه قضیه را وکیل حقوقی مردم معترض سرخس چنین توضیح می دهد: ” در سال ۱۳۱۵، رضاشاه ( که بزرگترین زمین خوار کشور بود ) اقدام به تملک غیرقانونی اراضی منطقه اوین ، درکه و شمیرانات که در شمار موقوفات آستان قدس قرار داشتند٬ کرد و در ازای آن ، مالکیت سرخس و پیرامون آن را در سندی به آستان قدس واگذار نمود. پس از انقلاب ، این سند باطل و بنا بر مصوبه مجلس در سال ۱۳۶۳و کمیسیون ماده ۲  ، رای به ابطال آن داده شد…در شعبه ۱۰۱مدنی خاص ، عین نظر مجلس وکمیسیون ماده ۲ تایید وحکم به ابطال اسناد این مناطق (اوین ، درکه وشمیرانات) و واگذاری به نام آستان قدس به عنوان موقوفه داده واین حکم درشعبه اول دیوان عالی کشور نیز تایید شده است . درسال های گذشته ، اداره ثبت شمیرانات تهران ، اقدام به ابطال اسناد مناطق اوین – درکه و لواسانات کرد و این زمین ها را به عنوان موقوفی به نام آستان قدس سند زد .اما به رغم حکم دادگاه ، مبنی برطرف دوم قضیه که سرخس است و باید این املاک از تولیت و مالکیت آستان قدس خارج و به نام مردم منطقه سند واگذار شود، مغفول ماند و هیچ کاری درباره آن انجام نگرفت .
امــــلاک زیــــاران :
روستای زیاران در۸۵ کیلومتری از حاشیه اتوبان تهران – قزوین واقع شده است. اراضی روستا بالغ بر ۱۸۰۰۰هکتار است. سال هاست که کل اراضی زیاران موقوفه آستان قدس رضوی اعلام شده و این آستان به شکل های گوناگون از اهالی روستا اجاره می گیرد. ریشه دعوا به سال ۱۳۱۶زمان حکومت دیکتاتوری رضا شاه برمی گرددکه در آن تاریخ اهالی برای تهیه اسناد زمین های خود به اداره ثبت مراجعه و متوجه می شوند که کل ۱۸ هزار هکتار زمین هایشان، از سال ۱۳۱۰ توسط حکومت به صورت وقف در اختیار آستان قدس رضوی قرار گرفته است. خیلی ساده، زمین های کشاورزی و مسکونی دهقانان را دزدیده بودند و به این دزدی رنگ و لعاب قانونی زده بودند. یک نهاد بزرگ فئودالی مذهبی در همدستی و مشارکت با حکومت سلطنتی، روستاییان را از مالکیت بر زمین های خود محروم کرد و در واقع زندگی و کار آنان را تحت کنترل گرفت تا راحت تر استثمارشان کند.بعد ازسال ۱۳۵۷ که رژیم سلطنتی رفت ، مسئله مالکیت زمین در کشور مطرح ، ودهقانان فقیر وکم زمین و بی زمین کوشیدند به آرزوی دیرینه خود دست یابند ولی دولت جدید خیلی زود جلوی این کار را با زور و تهدید گرفت .حکومت جمهوری اسلامی سیاست دراختیارگذاشتن اراضی معینی به بخشی ازروستاییان و دهقانان را در پیش گرفت ونهادی که به “هیات های هفت نفره ” شهرت یافت را مامور اجرای این سیاست کرد. توجیه مذهبی این سیاست که در واقع دهقانان راهمچنان ازحق مالکیت برزمین محروم نگاه می داشت ورابطه وابستگی آنان را به نهادهای دولتی حفظ می کرد این بود که :” خدا مالک زمین است .” بنابراین تکلیف اراضی موقوفه ای که مهر آستان قدس رضوی روی آن خورده بود ، پیشاپیش روشن بود .اراضی زیاران حتی درچارچوب سیاست هیات های هفت نفره هم تقسیم نشد.سال ۱۳۶۳آستان قدس تصمیم به فروش بخشی از زمین های اطراف آبیک (که متعلق به اهالی بود) به چند سرمایه دار گرفت که بامقاومت مردم ودرگیری ، آستان قدس وادار به عقب نشینی شد .درسال ۱۳۵۷ آستان قدس باآگاهی ازطرح های گسترش شهری وباتوجه به دورنمای افزایش قیمت اراضی مسکونی وسودهای کلان بخش ساختمان ، یک شرکت ساختمانی تاسیس کردند. این شرکت برروی اراضی مشخصی دست به انبوه سازی آپارتمان زدکه بازهم مقاومت اهالی ودرگیری به وجود آمد واین دعوا تا به امروز ادامه دارد.
بخش سوم: نذورات ، درآمد و چگونگی مصرف
ورود رئیسی به عرصه انتخابات ریاست جمهوری جدای از ادله های سیاسی از یک مبنای اقتصادی هم متأثر است. او بر بزرگترین و یا یکی از بزرگترین بنگاههای اقتصادی کشور تکیه زده است به نام «تولیت آستان قدس رضوی». پر واضح است که در یک نظام خودکامه و توتالیتر و در نبود حسابرسی نهادهای مدنی و مستقل وپاسخگو نبودن حکومت در مقابل مردم، این مؤسسات چگونه به عرصه سودجویی های شخصی و جناحی تبدیل می شوند. در این مقاله می خواهیم به طور مختصر نگاهی به این مؤسسه بیندازیم که آستان قدس چگونه مؤسسه یی است ؟ عرض و طول آن چیست ؟ چه میزان ثروت دارد؟ و نقش آن در اقتصاد ایران چیست؟
بخش سوم: نذورات ، درآمد و چگونگی مصرف :
هر سال افراد بسیار زیادی برای زیارت به مشهد می روند وتعداد زائرین به طور مداوم روند صعودی و رو به رشدی را طی می کند . به طوری که بنابه آمار موجود تعداد زائرین حرم در سال ۱۳۸۰ برابر ۱۳۷۷۰۰۰۰ نفر بوده است و به استناد نوشته اداره اوقاف و امورخیریه مشهد (در سال ۱۳۸۴ ) ، تعداد زائرین حرم ۲۰ میلیون نفر در سال برآورد شده است . همان طور که ملاحظه می شود سالانه بیش ار ۱۰ درصد یا جمعیتی تقریبا” بیش از ۱۴۰۰۰۰۰ نفر به تعداد زائرین اضافه شده است . با توجه به ارقام مزبور و روند افزایش تعداد زائرین ، آمار مزبور برای سال ۱۳۸۸ بایستی درحدود ۲۶ میلیون نفر باشد. درهرصورت آن قدر زائر به مشهد می رود که به قول رییس سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی وگردشگری خراسان رضوی :” …اقتصاد مشهد، اقتصادی مبتنی برزائر است ….”
حال ببینیم ارزش تقریبی نذورات این خیل انبوه زائران چه قدراست ؟ و به چه مصارفی می رسد؟ : ” نذرها یک شکل نبوده و انواع مختلفی را شامل شده و می شوند. از طلا و پول گرفته تا فرش، حبوبات، ماشین، موتورسیکلت، دام و هزاران قلم جنس دیگر … طلاها تماما” به شمش تبدیل شده و بخشی از آن ها در خزانه نگهداری می شوند… نذورات دیگر مانند فرش چنان چه قابل نگهداری باشند، برای حفظ به خزانه و موزه تحویل داده می شوند یا فروخته شده و با پول آن ها وسایل مورد نیاز …تهیه می شود. نذورات زیرنظر مستقیم تولیت است و هر کجا که مصلحت باشد مصرف می شود….
اگر در نذورات بین ارزش کالاهای گرانبهایی مانند اتومبیل، موتورسیکلت، فرش، طلا و جواهرات و… و اشیایی با ارزش کمتر و وجوه نقد، میانگینی درنظر بگیریم ، می توانیم به طور تقریبی به مبلغ کل نذورات در طول یک سال دست پیدا کنیم .اگر آن چه را که هر زائر به عنوان نذر می پردازد معادل فقط ۱۰ هزار تومان در نظر بگیریم، ارزش تقریبی نذورات جمع آوری شده توسط آستان قدس برای سال ۱۳۸۰حدود ۱۴۰ میلیارد تومان ، برای سال ۱۳۸۴ حدود ۲۰۰میلیارد تومان و برای سال ۱۳۸۸حدود ۲۶۰ میلیارد تومان می گردد.
رانت خواری آستان قدس :
آستان قدس از انواع رانت ها استفاده کرده و می کند . برای کوتاه کردن نوشتار، یک نمونه که استفاده از رانت اطلاعاتی در طرح میدان شهدا مشهد است را مرور می کنیم:
طرح میدان شهدا در مشهد طرح بسیار بزرگ و گسترده ای است که از مدت ها پیش اجرای آن آغاز شده و همچنان ادامه دارد.در این طرح ، ۴۸ پروژه به مرحله اجرا درخواهد آمد که بنا به سخنان مدیر اجرایی طرح در پایان آذر ماه ۱۳۸۷ و تا آن هنگام، هفت پروژه به بهره برداری رسیده و۲۰  پروژه در حال اجرا و۲۱  پروژه هنوز شروع نشده بود. در این پروژه بسیار عظیم ؛ طرح های خدماتی، پایانه های اتوبوس رانی، پارکینگ های طبقاتی، ساختمان شهرداری، ساختمان تالارشهر و ساختمان های تجاری و اداری در نظر گرفته شده است. این طرح در مساحتی بالغ بر ۲۵۳ هزار متر مربع به اجرا در آمده و برای اجرای این طرح ۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار درنظر گرفته شده است .
از آن جایی که مسولین آستان قدس قبل از آگاهی عموم مردم از اجرای چنین طرح عظیمی، از آن اطلاع داشتند، املاک واقع در محدوده طرح را به قیمت های بسیار ارزان از مردم بی اطلاع خریداری کردند که این خود استفاده از رانت اطلاعاتی در جهت منافع شخصی به حساب می آید. سپس، با فروش و اجاره واحدهای مختلف در قالب پروژه های طرح مزبور، ده ها برابر قیمت خرید املاک سود برده و می برند.
نپرداختن مالیات توسط آستان قدس:
البته آستان قدس مالیات خود را پرداخت می کند اما نه به خزانه دولت بلکه آن را به خامنه ای تحویل می دهد تا در حساب های بانکی او و فرزندانش انباشته شود. بنا به نوشته برخی منابع :” … بنیادها که بنا به گفته اقتصاددانان کشور حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد از اقتصاد کشور را در اختیار دارند، هیچ گونه مالیاتی به دولت نمی‌دهند و اساسا” هیچ کس در ایران بر آن ها کنترل ندارد. این بنیادها که فقط خامنه ای بر آن ها نظارت دارد، ماهانه میلیاردها تومان به حساب های مختلف وی واریز می کنند. گفته می شود که مجموع پرداختی بنیادها به خامنه ای٬ درسال بالغ بر سیصد میلیارد تومان است .
این مؤسسه غول پیکر علاوه بر نهادهای نام برده شده دارای یک مؤسسه اعتباری به نام مؤسسه اعتباری رضوی است که وظیفه ذاتی موسسه ، واسطه وجوه بودن و تامین سرمایه در گردش و پشتیبانی مالی جهت توسعه واحد های تولیدی در بخشهای مختلف اقتصادی است و بعضاً به اقتضای موقعیت های خاص راساً در امر سرمایه گذاری ها و مشارکتها ورود پیدا می کند که میتوان مشارکت در پروژه سجاد و پروژه میدان جانباز را نام برد
به عبارتی این مؤسسه همانند یک دولت در درون جناحهای حاکم عمل می کند، و در خدمت گذاری به ولی فقیه حد و مرزی نمی

شناسد، از این روست که رئیسی خیز برداشته است تا رئیس جمهور شود تا با همه ثروت و قدرتش برای حفظ یک نظام توتالیتر بکوشد. رئیسی اکنون به عنوان صاحب اختیار بزرگترین کارتل ثروت ایران خود را دردانه یی می پندارد که هرگز ولی نعمت اش به او پشت نخواهد کرد اما داستان تلخ احمدی نژاد نشان داد که ماکیاولیسم، ماکیاولیسم است و نباید به خودش غره شود، وقتی ولی نعمت اش ضرورتی بزرگتر را حس کند، گوشت قربانی هرچه فربه تر بهتر.

هیچ نظری موجود نیست:

ارسال یک نظر