نقش سپاه پاسداران در ساختار اقتصادی،سیاسی نظام

نوشته: رضا وضعی

در دوم اردیبهشت سال ۵۸  و با دستور خمینی، نیروی شبه نظامی سپاه تشکیل شد. نیرویی که به برکت جنگ عراق توانست جایگاه خود را استحکام بخشد و به بازوی سرکوبگر حکومت آخوندها تبدیل گردد. سپاه در ابتدا به یک نیروی پارتیزانی شباهت داشت ولی بخاطر نقشش در مقابله با اپوزیسیون و سرکوب مخالفین، در جنگ ایران و عراق و سرکوب مردم کردستان و به علت اعتماد سران نظام به آن در تصمیم گیریهای کلان جمهوری اسلامی از جمله امنیت کشور و سیاست خارجی در سالهای جنگ شرکت داده شد. سپاه با برخورداری از زیرشاخه های بسیاری که دارد به عنوان متشکل ترین و منظم ترین نیروی موجود در ایران به شمار میآید. شاخه قدس آن به عنوان عاملی در جهت تشکیل و سازماندهنده گروههای تروریستی به شمار میآید که این شاخه خود طی این سالها توانست ترورهای فرا منطقه ای را علیه اپوزیسیون رژیم و دیگر کشورهای مخالف به انجام برساند. در سالهای اخیر نقش سپاه در حکومتداری برجسته ترشد، به نوعی میتوان گفت سپاه بعد از جنگ و دوران ریاست جمهوری رفسنجانی پا به عرصه اقتصاد گذاشت و در دهه ۷۰ به صورت نامحسوس و در دهه ۸۰ به صورت بارزتر به عنوان بازیگر اصلی در سیاست و اداره کشور تبدیل شد.

قرارگاه خاتم الانبیا که  از زیر مجموعه سپاه پاسداران و یکی از بزرگ‌ترین پیمانکاران ایران است در سال ۱۳۶۸ به دستور خامنه‌ای توسط محسن رضایی تأسیس شد. در حال حاضر  ۸۱۲ شرکت در داخل و خارج ایران دارد که در سال ۱۳۸۴ حدود ۱۲ میلیارد دلار فروش و ۱٫۹ میلیارد دلار سود داشته اند که در اختیار قرارگاه خاتم الانبیا قرار گرفت. کسب مالکیت به زور یکی از طرق رایج عملکرد سپاه است که نمونه آن اشغال نظامی و فسخ قرارداد فرودگاه امام خمینی بود که در دوره ریاست جمهوری احمدی نژاد شدت بیشتری گرفت و نمونه دیگر آن به چنگ آوردن شرکت کیش اورینتال از طریق محاکمه مدیران آن صورت گرفت. به غیر از قلدری سیاسی و نظامی وجه دیگر عملکرد سپاه تصاحب از طریق شرکت کردن در مناقصه های بدون رقیب است که بطور مثال سپاه توانست به برکت دولت احمدی نژاد در صنعت نفت و گاز طرح های عظیمی را نصیب خود کند. از جمله با همکاری مستقیم احمدی نژاد در خرداد ۱۳۸۵ طرح یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلاری گاز عسلویه و در تیر ماه ۱۳۸۵ قرار داد دو میلیارد و ۹۶ میلیون دلاری توسعه فازهای۱۵ و ۱۶ پارس جنوبی هر دو بدون مناقصه به قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا سپاه پاسداران واگذار شد. به همراه رانت خواری و تصاحب به زور، فعالیت در اقتصاد سیاه و قاچاق از طریق اسکله های نامرئی که بنا به افشاگری های اخیر تعداد آنها به  ۶۰ مورد می رسد، نشان دهنده وسعت فعالیت سوداگرانه سپاه در سطح خرده تا کلان است که شامل بدنه سپاه و فرماندهی آن می شود.

فعالیت های سپاه پاسداران فقط شامل موارد فوق نمی شود در زمینه بانک داری با راه اندازی بانک انصار، رفتارهای مالی اقتصادی سپاه پاسداران شکل رسمی به خود گرفت. بانک‌های انصار و مهر، تعاونی اعتباری ثامن الائمه، سه بانک وابسته به سپاه و بسیج به شمار می‌آیند و همزمان با آن سپاه در بانک‌های سینا (وابسته به بنیاد شهید)، مؤسسه مالی و اعتباری آینده (وابسته به بنیاد مستضعفان و جانبازان)، بانک پاسارگارد و موسسه مالی و اعتباری کوثر دارای سهام است.

باید خاطر نشان کرد که فعالیت و نفوذ سپاه نه فقط در  سياست و اقتصاد ايران بلکه به خارج از مرز های کشور نيز کشيده شده است.از حمايت مالی و نظامی گروهای مسلح حزب الله لبنان و حماس تا گروه های شيعه عراق و نفوذ اطلاعاتی در کشور های عربی تا طرح های کلان اقتصادی در آفريقا و آمريکای جنوبی و همچنين ترور و ارعاب شخصيت های سياسی در خارج از کشور تحت پوشش سپاه قدس بر هیچ کس پوشیده نیست . می توان گفت آغاز کار سپاه در سیاست به انتخابات مجلس پنجم ميرسد و بعد از آن در تعيين قدرت جايگزين مجلس ششم و دولت محمد خاتمی،سپاه دخالت گسترده و سازمان يافته ا ی داشت که در نهايت در ۲۲ خرداد ۱۳۸۸ توازن قوای سياسی در جمهوری اسلامی را بر هم زد و تقريباً بی رقيب پيروز ميدان شد.

اما حال با سر کار آمدن حسن روحانی و تیمی که امروز در راس دستگاه اجرایی جمهوری اسلامی نشسته، یک جریان ناشناخته و امتحان پس نداده نیست. این‌ها اساسا همان‌ها هستند که اقتصاد دوران سازندگی بعد از جنگ ایران و عراق را سازمان دادند. در دوران سازندگی رفسنجانی قرار بود گام به گام برنامه‌ها و دستورهای عمومی صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی برای اقتصادهای تحت سلطه و بحران زده به عمل در آید. آن روزها دامنۀ تحریم اقتصادی و فشار سیاسی بر جمهوری اسلامی با وضع کنونی قابل مقایسه نبود. غرب رابطۀ نسبتا خوب و کم تنشی با دولت رفسنجانیِ به قول خودشان «معتدل و عمل گرا» برقرار کرده بودند. این دولت قرار بود سیاست نئولیبرالی خصوصی سازی را در پیش بگیرد و از وزن اقتصاد دولتی کم کند. قرار بود یارانه‌ها را به تدریج حذف کند، دست سرمایه‌داران بخش خصوصی را در استثمار گسترده نیروی کار باز بگذارد، بازارهای کشور را به روی واردات کالاهای مصرفی از غرب و شرق باز کند و در حد امکان قشر با ثبات مصرف گرا و میانه حالی را شکل بدهد که از وضع موجود راضی باشد و دیوارۀ محافظی برای حکومت شود. پیشبرد همه این کارها در دورۀ هشت سالۀ کابینه رفسنجانی با تضادها و موانع گوناگون داخلی و خارجی روبرو شد و در زمینه‌های مختلف ناتمام ماند. البته تا همان‌ اندازه که پیش رفت نتایج اجتماعی و طبقاتی آشکاری بر جای گذاشت. مهم ترینش افزایش شدید شکاف طبقاتی، انباشت ثروت در دست اقلیت نوکیسه و مقامات بالای دستگاه بوروکراتیک مذهبی نظامی، تشدید بهره‌کشی از نیروی کار و اقدامات سرکوبگرانۀ آشکار برای تحمیل بی حقوقی بر کارگران بود. رشد پیوستۀ تورم و گرانی (بعد از هشت سال اقتصاد جنگی) یکی دیگر از ره آوردهای بارز دوران سازندگی بود.

با وجود فعالیت هایی که سپاه پاسداران و زیر مجموعه های آن در زمینه های مختلف اقتصادی  چون کشاورزی، مرغ داری، زنبور داری، تولید صنعتی، استخراج سنگ معدنی، راه سازی، ترابری مخابرات، اتومبیل، اخذ نمایندگی از شرکت های خارجی، بازرگانی، ترخیص کالاهای وارداتی، گسترش متروی تهران، ساخت اتوبان، سد سازی، آموزش و فرهنگ و طرح های نفت و گاز ، صنایع نظامی و تولید اسلحه سبک تا موشک را بر عهده دار،با این حال رئیس جمهور ایران در نشستی که شهریور ماه سال گذشته در جمع فرماندهان سپاه پاسداران داشت اظهار کردند بنده شایعاتی را که درباره سپاه در حوزه اقتصادی مطرح می شود را اصلا قبول ندارم.

او گفت که سپاه رقیب مردم و بخش خصوصی و پیمانکاری معمولی نیست و باید پروژه‌های مهم را برعهده بگیرد.اما چند ماه پس از آن سرلشکر محمدعلی جعفری، فرمانده کل سپاه، دست کم دو بار از اینکه دولت از ظرفیت‌های اقتصادی سپاه استفاده نمی‌کند انتقاد کرد.با وجود این گونه اختلاف نظرها، دولت هنوز پروژه‌هایی را به سپاه واگذار می‌کند و فعالیت‌های اقتصادی سپاه همچنان ادامه دارد. با ادامه این فعالیت‌ها هم این نگرانی که سپاه، که قدرت بالای نظامی و اطلاعاتی دارد، با تمرکز قدرت اقتصادی و سیاسی به قدرتی غیرقابل نظارت تبدیل شود.طرح هایی که بوسیله قرارگاه خاتم الانبیا سپاه و دیگر شرکتهای وابسته به ان انجام می گیرد فاقد استانداردهای لازم و ضرور بوده و زیانهای مادی و انسانی بزرگی پدید اورده است بحران و خشکی دریاچه ارومیه و بختگان، تخریب محیط زیست و وضعیت فاجعه بار صنایع که در تملک سپاه قرار دارد نتیجه مستقیم حضور ویرانگر سپاه در اقتصاد کشور است .حال برای اثبات این ادعا نگاهی میندازیم به لیست شرکتها و نهادها که در اختیار سپاه پاسداران ایان قرار دارند.

لیست شرکتها و نهادهای وابسته به سپاه پاسداران و قرارگاه خاتم الانبیا

پالایشگاه اصفهان ۲.۱ میلیارد دلار توسط سپاه خریداری شد ،بانک پارسیان : از ۱۹ میلیارد دلار ارزش بانک پارسیان، سپاه صاحب ۱.۷ میلیارد دلار آن است ،صنایع پتروشیمی ایران ۶۰ درصد از این شرکت متعلق به سپاه است با ارزش ٨۰۰ هزار دلار ،پتروشیمی پارس ۴۰ درصد درمالکیت سپاه به ارزش ۷۰۰ میلیون دلار ،پتروشیمی مارون ۱۹ درصد مالکیت از آن سپاه میباشد به ارزش ۶۰۰ میلیون دلار ،صنایع آلومینیوم ایران به قیمت ۴۰۰ میلیون دلار توسط سپاه خریده شد. تنها ارزش زمینی که کارخانه ها درآن واقع شده ٣۰۰ میلیون دلار برآورد می شود ،معادن فلزات واقع در انگوران به ارزش ۲ میلیارد دلار به قیمت ۱.٨ میلیارد دلار توسط سپاه خریداری شد ،بانک های صادرات، ملت و تجارت: ۱۰ الی ۱۵ درصد سهام این بانکها متعلق به سپاه است- ارزش نامعلوم ،صنایع دریایی صدرا به قیمت ۱۵۰ میلیون دلار توسط سپاه خریداری شد. ارزش واقعی ۱ میلیارد دلار ،شرکت تاید واتر خاورمیانه در اسکله شهید رجایی بندرعباس که ۶۰ درصد کل واردات/صادرات ایران از طریق آن انجام می گیرد، به قیمت ٣۰۰ میلیون دلار توسط سپاه خریداری شد ،شرکت سرمایگذاری صنعتی ایران به قیمت ۱۵۰ میلیون دلار توسط سپاه خریداری شد ،سهامدار صنایع استیل مبارکه با ارزش ٣ میلیارد دلار ،بانک سینا به ارزش ۴۰۰ میلیون دلار و با ۲۶۰ شعبه در سراسر کشور توسط سپاه خریداری شد ،شرکت توسعه شهری توس گستر به ارزش ۵۰ میلیون دلار توسط سپاه خریداری شد ،تراکتور سازی تبریز ۱٨۰ میلیون دلار قیمت گذاری شد با ارزش واقعی ۴۰۰ میلیون دلار و به قیمت ۱۷۰ میلیون دلار توسط سپاه خریداری شد ،صنایع سدید سرمایه گذاری توسط سپاه به مبلغ ۱۰ میلیون دلار ،صنایع ایران مینرال سرمایه گذاری توسط سپاه به مبلغ ٨ میلیون دلار ،شرکت حفاری و معادن بافق سرمایه گذاری توسط سپاه به مبلغ ۱۵ میلیون دلار ،داروسازی جابر بن حیان سرمایه گذاری توسط سپاه به مبلغ ۱۰ میلیون دلار ،شرکت سرمایه گذاری مهر ایرانیان از جانب سپاه ۱۴۰ میلیون دلار برای راه اندازی ۲۴ کارخانه آرد در ۲۴ استان سرمایه گذاری کرده است.

شرکت هایی که زیرمجموعه تعاون سپاه هستند

گروه بهمن (اتومبیل سازی) به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار توسط سپاه خریداری شد ،سایپا (دومین تولید کننده اتومبیل در ایران)۱۷ درصد از سایپا متعلق به سپاه است ۱ میلیارد دلار از مایملک و ۲ میلیارد دلار از سرمایه شرکت سایپا متعلق به سپاه است. شرکت سرمایه گذاری صنعتی بهشهر ۱۶ درصد از این شرکت متعلق به سپاه است ۲۱۶ میلیون دلار از اموال و مایملک شرکت۲۵۰ میلیون دلار از سرمایه شرکت متعلق به سپاه است ،شرکت سرمایه گذاری بهمن ۲۴۰ میلیون دلار از اموال شرکت متعلق به سپاه است. ،صنایع جوشکاری ایران ۲٣ میلیون دلار از اموال شرکت و ٣۰میلیون از سرمایه شرکت متعلق به سپاه است. ،پتروشیمی کرمان ۲۵ درصد از شرکت متعلق به سپاه است به مبلغ ۲۵۰ میلیون دلار ،دیگر کمپانی هایی که سپاه ۱۰۰ درصد مالکیت آنها را داراست شامل :صنایع شاداب خراسان، هواپیمایی پارس، شرکت غذایی مائده ، بهمن دیزل (سازده کامیون های شرکت ژاپنی ایسوزوی)، شرکت عصر بهمن، صنایع شاسی سازی ایران، شرکت صنایع ارزش آفرینان.

بانکهایی که متعلق به سپاه هستند و زیر نظر آن فعالیت میکنند شامل

بانک قوامین با ٨۵۰ میلیون دلار مایملک. سرمایه بانک قوامین ظرف ۶ ماه از ٣۵۰ میلیون دلار به ٨۵۰ میلیون دلار افزایش یافته ،بانک مهر متعلق به بسیج؛ ظرف چند ماه سرمایه بانک مهر از ٣۵۰ میلیون دلار به ۷.۵ میلیارد دلار رسیده است. موسسه اعتباری نیروهای مسلح (بتاجا) با سرمایه ۱.۲ میلیارد دلار متعلق به سپاه ،موسسه ی انصارالمجاهدین متعلق به سپاه با ۶ میلیارد دلار مایملک و ۶۰۰ شعبه در سرتاسر کشور. سرمایه این موسسه ظرف یک سال از ۲.۷ میلیارد دلار به ۶ میلیارد دلار افزایش یافته و مجوز تبدیل به بانک را بلافاصله دریافت کرده و سردار سپاه غلامحسین تقی نتاج آن را اداره میکند ،موسسه ی مالی و اعتباری ثامن الائمه با ارزش ۶ میلیارد دلار متعلق به سپاه است سرمایه ی آن ظرف یک سال از ۲.۲ میلیارد دلار به ۶ میلیارد دلار رسیده است ،موسسه ی مالی و اعتباری الموحدین با ۲۰۶ شعبه تنها در خراسان سال گذشته ۵۰۶ میلیون دلار سرمایه داشته است که ظرف یک سال به ۱.۵ میلیارد دلار رسیده است و تحت نظر سردار صمیمی اداره میشود ،موسسه ی مالی و اعتباری عسگریه با ۱۲۰ شعبه در خراسان با ارزش ۴۵۰ میلیون دلار تحت نظر سردار جوادی اداره می شود.

سپاه مؤسسه هاى بيشمارى هم در خارج از ايران دارد همانند صد ها فروشگاه هاى مواد خوراكى ، رستوران هاى مختلف با اسامى مختلف ، در آمريكا وكانادا ودر همه كشور هاى اروپا ،در فروش خاويار ايران سهم قابل توجه اى دارد . در امور بيمه و سرمايه گزارى در مؤسسه هاى تجارى با عناوين مختلف بسيارفعال ميباشد . با مصادره كردن شركت هاى مختلف خراسان كه پر در آمد ترينشان يك ويك ميباشد مليون ها دولار به جيب زده اند و در پشت نام يك ويك ، ثروت بيكران ايران را تصاحب كرده اند. حمل و نقل مواد خوراكى از ايران به ديگر كشورهاى جهان زيرنظر مستقيم سپاه ، واحد نيرومند قدس ميباشد.

در آخر این مقاله می خواهم خاطر نشان کنم ، تنها راه واقعی و ممکن آزاد کردن اقتصاد و روابط میان انسان‌ها از منطق کسب سود و افزودن بر سرمایه، مبارزه و نقد ایدئولوژی‌های خودخواهانه ، فردگرایانه و برتری جویانه‌ای است که مرتبا مردم را از هم دور می‌کند. راه واقعی و ممکن هیچ نیست مگر سازمان دهی و مشارکت آگاهانه در یک انقلاب اجتماعی . برای ساختن اقتصادی که در خدمت به اهداف درازمدت و بهبود شرایط فوری زندگی مردم باشد در گام اول باید همه سرمایه‌های بزرگ انحصاری دولتی و خصوصی در صنعت ، کشاورزی ، تجارت و بانکداری مصادره شود و به مالکیت و کنترل دولت بعد از سرنگونی حمهوری اسلامی درآید.

در اقتصاد تک پایه و وابسته ایران، صنعت نفت جایگاهی حیاتی دارد. اقتصاد نفتی یک مبادله کالائی ساده و پا یا پای نیست، بلکه یک رابطه تولیدی با سرمایه‌داری بین‌المللی است که کل اقتصاد را تحت تاثیر قرار داده و موجب رشد و بازتولید یک اقتصاد معوج، عقب مانده و وابسته می‌شود. رها شدن از شر اقتصاد نفتی و جایگزین کردن یک اقتصاد متنوع، گامی اساسی است که بلافاصله بعد از پیروزی انقلاب باید برداشته شود. همزمان، تلاش هائی برای استفاده از سایر منابع انرژی مانند آبی، بادی، خورشیدی، تغییر و تبدیل و بهینه سازی مواد مصرف شده و باقیمانده و تحقیق و برنامه ریزی در این زمینه به عمل خواهد آمد. دگرگون کردن مناسباتی که امروز اقتصاد کشور با بازار جهانی نفت دارد، یک شاخص مهم در قطع مناسبات سلطه قدرت های غربی بر جامعه است که وابستگی نیازهای اساسی مردم به صدور سرمایه‌های خارجی و به نوسانات قیمت نفت در بازار بین‌المللی را از بین می‌برد.

در جامعه سوسیالیستی بخش کشاورزی تابع و قربانی بخش صنعتی نخواهد بود. مناطق شهری و مرکزی، مناطق روستائی و دور از مرکز را غارت نخواهند کرد. کشاورزی پایه اقتصاد قرار می‌گیرد و صنعت بعنوان عامل رهبری کننده در خدمت به کشاورزی گسترش و تکامل پیدا می‌کند. آن شکل‌هایی از صنعت و فن‌آوری مورد استفاده قرار می‌گیرد که بتواند ظرفیت‌های موجود در مناطق روستایی را به حداکثر مورد استفاده قرار دهد و تفاوت میان شهر و روستا را کاهش دهد. همزمان با برخورد خلاق به علم و قرار دادن آن در دست طبقات زحمتکش، راه تکامل فن‌آوری‌های پیشرفته و مدرنیزه کردن اقتصاد کشور گشوده می‌شود. الگوی رایج برای توسعه صنعت و شهرسازی کنار گذاشته می‌شود. از تمرکز صنعت در اطراف شهرهای بزرگ کاسته می‌شود، رشد شهرها کنترل می‌شود و به شهرهای کوچک و متوسط امکانات بیشتری اختصاص می‌یابد.

انجام همه این تحولات اقتصادی قبل از هر چیز در گرو سرنگونی جمهوری اسلامی و نابودی مناسبات طبقاتی و اجتماعی استثمارگرانه و ستمکارانه کنونی است.