مرجان نمازی
تأمین ۲۴/ پژوهشکده آموزش و پرورش با استفاده از داده‌های
خام بودجه خانوارهای کشور در فاصله سال‌های 83 تا 86 که توسط مرکز آمار به شکل کدبندی
منتشر می‌شود، پژوهشی را در مورد رفتار مصرفی خانوارهای شهری متقاضی خدمات آموزشی انجام
داده است.
در این پژوهش خانوارها به شیوه‌ای درونزا
و بر اساس تشابه رفتار آنها از جنبه مخارج آموزشي، به 5 طبقه تقسیم شده‌اند که طبقه
پنجم آن شامل پردرآمدترین خانوارها و طبقه اول شامل کم‌درآمدترین خانوارهاست.
همانطور که تحقیقات پژوهشکده نشان می‌دهد،
به طور متوسط سهم هزينه‌هاي آموزش خانوارهاي متعلق به طبقات اول تا چهارم با روندي
فزاينده به ترتيب از 3/9 درصد براي طبقه اول به 10 درصد براي طبقه چهارم افزايش ولي
براي طبقه پنجم به حدود 7 درصد کاهش مي‌يابد با تمرکز بر مخارج آموزشي طبقات پنجگانه
خانوارها می‌بینیم که وجود تفاوت در نسبت مخارج آموزشي خانوارها کاملاً بارز است.
سهم هزينه آموزش خانوارهاي طبقه اول از
مجموع هزينه‌هاي آموزشي خانوارهاي نمونه در حدود 0/6 درصد است، این در حالی است كه
خانوارهاي طبقه مذکور 15/7 درصد از کل خانوارها را تشکيل مي‌دهند.
در مقابل خانوارهاي طبقه پنجم به‌رغم آنکه
8/1 درصد از کل خانوارها را شامل مي‌شوند، 24/5 درصد از کل هزينه‌هاي آموزشي خانوارها
را به خود اختصاص داده‌اند. نسبت مخارج آموزشي طبقات اول تا چهارم از مجموع مخارج طبقات
با روندي فزاينده از 4/07 به 9/02 درصد افزايش ولي براي طبقه پنجم به 4/76 درصد بالغ
مي‌شود.
ميانگين سهم مخارج آموزشي خانوارهاي نمونه
7/1 درصد است و متوسط هزينه آموزش خانوارهاي طبقه پنجم (4689 هزار ريال) بيش از 41
برابر متوسط هزينه آموزشي خانوارهاي طبقه اول (114 هزار ريال)، 13/3 برابر متوسط مخارج
آموزشي خانوارهاي طبقه دوم (353 هزار ريال)، 4/6 برابر خانوارهاي طبقه سوم (1013 هزار
ريال) و 1/5 برابر متوسط مخارج آموزشي خانوارهاي طبقه چهارم (3هزار و142 ريال) است.
در این پژوهش براي درك دقيقتر چگونگي توزيع
هزينه آموزشي خانوارها در ميان انواع كالاها و خدمات آموزشي، جدولی با عنوان تركيب
اقلام تشكيل‌دهنده مخارج آموزشي خانوارها به تفكيك طبقات پنجگانه خانوارهاي شهري استخراج
شده که بر مبنای داده‌ها نشان می‌دهد به طور متوسط بيشترين سهم (54 درصد) از مجموع
مخارج آموزشي خانوارهاي شهري طبقه اول به تهيه نوشت‌افزار و ملزومات تحصيل از جمله
کتب و پس از آن براي تأمين مخارج مربوط به خدمات آموزش دولتي (32 درصد) اختصاص يافته
است.
بنابراين حدود 86 درصد از مجموع مخارج آموزشي خانوارهاي طبقه
اول به دو زير گروه كالايي مذكور و پس از آن در حدود 7 درصد نيز به تحصيل در دوره آموزش
عالي اختصاص مي‌يابد. با در نظر داشتن این موضوع، افزایش قیمت این سه گروه کالایی،
یعنی آموزش دولتی، آموزش عالی و نوشت‌افزار و ملزومات تأثیر منفی زیادی بر افزایش هزینه
تحصیل فرزندان این خانوارها دارد.
خانوارهاي طبقه پنجم به طور متوسط در حدود
59 درصد از مخارج آموزشي خود را به استفاده از خدمات آموزش عالي و 22 درصد را به خدمات
آموزش عمومي خصوصي اختصاص داده‌اند. دو قلم فوق در حدود 81 درصد از مجموع مخارج آموزشي
خانوارهاي اين طبقه را به خود منحصر كرده‌اند.
به طور متوسط در ميان طبقات پنجگانه خانوارها،
زيرگروه خدمات آموزش عمومي دولتي كمترين سهم (3/54 درصد) را در سبد هزينه‌هاي آموزشي
خانوارهاي طبقه پنجم دارا است و بيشترين سهم متعلق به خانوارهاي طبقه اول (31/9) است.
به همين ترتيب بيشترين سهم اختصاص يافته
براي استفاده از خدمات آموزش عمومي خصوصي (22درصد) به خانوارهاي طبقه پنجم و كمترين
آن (3/2 درصد) به خانوارهاي طبقه اول اختصاص دارد.
بيشترين سهم از مخارج آموزشي خانوارها كه
براي خريد خدمات تقويتي براي آموزش عمومي صرف مي‌شود مربوط به خانوارهاي طبقه پنجم
(5/3) و كمترين سهم (2/4) متعلق به خانوارهاي طبقه اول است.
آموزش کالایی لوکس برای کم‌درآمدها
محاسبات این گزارش نشان می‌دهد تقاضاي خانوارهاي
طبقات اول و دوم (پایین و متوسط پایین) براي آموزش در هنگام تغيير قيمت آن، حساسيت
به مراتب بيشتري در قياس با تقاضاي خانوارهاي متعلق به طبقات سوم تا پنجم و به ويژه
چهارم و پنجم دارد و افزايش قيمت آموزش، سهم آموزش در سبد هزينه خانوارهاي طبقات اول
و دوم را در مقايسه با طبقه سوم و به ويژه طبقات چهارم و پنجم به‌شدت كاهش خواهد داد.
به عبارت ديگر، افزايش قيمت کالاها و خدمات
آموزشی، تقاضاي آموزش را در ميان اقشار كم‌درآمد كاهش خواهد داد.
نتایج این پژوهش نشان می‌دهد آموزش براي خانوارهاي شهري متعلق به طبقات با درآمد
بالا، متوسط بالا و متوسط پایين (دوم، چهارم و پنجم) کالایی ضروري و براي خانوارهاي
شهري متعلق به طبقات كم‌درآمد و متوسط (اول و سوم) کالایی لوكس است.
مقايسه اندازه ضرایب كشش‌هاي مخارج (درآمدي)،
نشان می‌دهد درجه ضروري بودن آموزش براي طبقات دوم و چهارم مشابه با يكديگر اما براي
طبقه پنجم (بيشترين درآمد) متفاوت و به عبارتي ديگر ضروري‌تر است.
اندازه كشش مخارج براي طبقات اول و سوم
تقريباً مشابه با يكديگر و اندكي بيشتر از يك است، بنابراین مي‌توان گفت در زمره كالاهاي لوكس قرار دارد.
منبع: قلمرو رفاه
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر