سلسله یادداشت‌های در باره‌ی آب و خاک ایران
که از دست می‌رود
روند تخریب زمین و محیط زیست در ایران،
به سمتی برگشت‌ناپذیر پیش می‌رود. کاهش بارندگی و از میان رفتن سفره‌های آب زیرزمینی،
کابوسی است که بیشتر ایرانیان به آن بی‌توجه هستند و نمی‌دانند چه آینده‌ای در انتظارشان
است.
میزان فرسایش خاک در ایران، بدون آن‌که
شهروندان ایرانی ارزش این خاک را بشناسند، یک فاجعه است. کارشناسان ارزش این خاک از
دست رفته در سال را فراتر از ۱۰۰ میلیارد دلار می‌دانند. این مبلغ، بسیار بیشتر از
میزان پولی است که در اثر رفع تحریم‌های نفتی و بانکی به ایران باز می‌گردد. برآوردها
نشان می‌دهد که سالانه بیش از ۵ میلیارد
تن خاک ایران از دست می‌رود.
فرسایش خاک به‌وسیله‌ی باد و آب انجام می‌گیرد
و نبود سامانه‌های رسوب‌گیر مناسب در دشت‌ها، باعث می‌شود سیلاب‌های فصلی، لایه‌های
نازک خاک دشت‌ها را به تشت‌های بزرگ بیابانی و حوضه‌های آب‌ریز و دریا منتقل کنند.
نبود آشنایی با روش‌های حفاظت خاک و آبخیزداری،
سبب شده برخی از سازه‌های دست بشر نیز عوامل فرسایش به حساب آیند. بررسی افزایش میزان
فرسایش خاک در حوزه‌های آب‌خیز سدهای ایران، وضعیت نگران کننده‌ای ایجاد کرده است.
دلایل از دست رفتن خاک در همه مناطق یکسان
نیست. به عنوان مثال محققان، عوامل فرسایش خاک در حوزه‌ی آب‌ریز سد کرخه را «کاهش تنوع
گونه‌اي در جوامع گياهي وجانوري»، «كاهش حجم منابع آب زيرزميني»، «افزايش وقوع سيلاب‌هاي
ويرانگر»، «طغيان و گسترش آفات گياهان زراعي مانند سن گندم» و «تغيير بنيادي در محيط‌هاي
اقتصادي اجتماعي و فرهنگي ساكنان حوزه به سبب افزايش مهاجرت به مناطق ديگر» می‌دانند.
بدون شناخت دلایل فرسایش در هر منطقه، نمی‌توان
به راحتی مانع از دست رفتن خاک شد. با این حال کاهش پوشش گیاهی در اکثر نقاط با فرسایش
خاک همراه بوده است. پوشش گیاهی در مناطق جنگلی شیب‌دار، هم مانع لغزش زمین می‌شود
و هم به جذب آب کمک می‌کند. اما از بین رفتن پوشش گیاهی، خاک را سست می‌کند و فرسایش‌پذیر.
این پدیده در زاگرس و نیز در جنگل‌های البرز شمالی، آسیب‌های فراوانی بر جای گذاشته
است.
کاهش منابع آب زیرزمینی و نشست زمین نیز
از عواملی است که به خشک شدن لایه‌های رویی خاک کمک کرده و امکان فرسایش زمین‌های بی‌آب
شده با سرعتی بیشتر را فراهم می‌کند. وقتی فضای خالی میان ذرات خاک و ماسه وآبرفت‌های
درشت دانه به خاطر استخراج بی‌رویه آب‌های زیرزمینی، از آب خالی می‌شود، وزن طبقات
رویی باعث نشست تدریجی و گاه ناگهانی زمین می‌شود. پخش فیلم نشست زمین در منطقه‌ای
از استان همدان، نگرانی‌های بسیاری برای ساکنان مناطق خالی شده از آب ایجاد کرده است.
نشست، پدیده‌ای برگشت‌ناپذیر است و باید
برای مناطقی که ارتفاع‌شان به خاطر از دست رفتن آب‌های سفره‌های آب زیرزمینی کاهش یافته،
آرام آرام فاتحه خواند.
برای شناخت بهتر نشست زمین، به تصویر پایین
توجه کنید. اگر آب بیشتر از میزان برگشت‌پذیرش، از سفره‌های آب زیرزمینی کشیده شود،
تدریجا ارتفاع سطح زمین کاهش می‌یابد. بسیاری از چاه‌های عمیق در دولت‌های بعد از انقلاب
به شکل قانونی و غیر قانونی حفر شده‌اند و استخراج بی‌بند و بار آب از سفره‌های آب
زیرزمینی، به مرگ دشت‌های انجامیده است.
این پدیده باعث ایجاد ترک‌هایی بزرگ در
سطح زمین می‌شود البته می‌تواند سازه‌ها و ساختمان‌های محلی نیز آسیب‌های بزرگی وارد
کند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر