در آغاز قرن بیستم، ایران در آستانه‌ی
انقلاب مشروطه قرار داشت؛ انقلابی که ناتمام ماند. ایران آن زمان، صحنه‌ی رقابت‌های
آشکار و پنهان قدرت‌های استعماری، به‌ویژه انگلستان و روسیه، بود. ژوزف رابینو
نخستین رئیس بانک شاهنشاهی ایران بود، بانکی که در 1885 و در پی واگذاری امتیاز
تأسیس بانک به بارون جولیوس دو رویتر تأسیس شده بود. بانک شاهنشاهی نخستین بانک
مدرن ایران بود که که مرکز قانونی‌اش در لندن و تابع قوانین بریتانیا بود.
متن حاضر در سال 1901 در نشریه‌ی انجمن
آمارگران سلطنتی منتشر شد و ترجمهی فارسی آن برای نخستین بار منتشر می‌شود. داده‌های
ارایه‌شده در آن عمدتاً برگرفته از کتاب پروفسور کاوالیره لورینی، استاد دانشگاه
پادوا، بوده است که دولت ایتالیا منتشر کرده بود. ژوزف رابینو در لندن به دنیا
آمده بود اما پدرش ایتالیایی بود. وی در سال 1908 از بانک استعفا داد.
لازم به یادآوری است که این مقاله در
شرایطی منتشر شد که هنوز نفت ایران کشف نشده بود و قدرت‌های استعماری اقتصاد ایران
را بیش‌تر از منظر دسترسی به بازارها و نیز جایگاه ارتباطی‌اش مورد توجه قرار می‌دادند.
در مقاله‌ی حاضر، ابتدا از دیدگاه‌های
ژوزف رابینو رئیس بانک شاهنشاهی ایران و سپس دیدگاه‌های برخی سیاستمداران انگلیسی
وقت درباره‌ی جایگاه ژئواکونومیک ایران در اقتصاد شرق، ویژگی‌ها و توان‌های بالقوه‌ی
اقتصاد ایران، رقابت انگلستان با روسیه و سایر قدرت‌های استعماری برای دست‌یابی
به منافع تجاری در ایران آگاه می‌شویم.
همچنین این یادداشت‌ها و پرسش و پاسخ‌های
همراه با آن به‌روشنی نشان‌دهنده‌ی پی‌آمدهای فعالیت استعماری در حوزه‌ی تجارت
خارجی و فقدان نظامات مؤثر گمرکی در تضعیف تولیدات پیشه‌وران و فعالیت‌های مستقل
تجار داخلی است. برخی از این پی‌آمدها را در قالب اعتراضات تجار در انقلاب مشروطه
و نیز کنشگری‌های سیاسی ملیون ایرانی در دهه‌های بعد دیده‌ایم.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر