گرافیتی در ایران: شهر را به رنگ می‌کشم پس معترضم

کاری از الون

در سال‌های پایانی قرن بیستم، شاخه‌های جدیدی از هنر اعتراضی در دنیا متولد شد.

عده ای از معترضان به رپ روی آوردند و حرف‌های خود را در قالب این سبک جدید موسیقایی ارایه کردند. عده‌ای دیگر نیز به گرافیتی (از لغتی ایتالیایی به معنی اثرگذاری یا نقاشی کردن گرفته شده) روی آوردند و اعتراض و خواسته‌های خود را بر در و دیوارهای شهر به تصویر کشیدند.

ایران نیز با نسل جوان خود کم‌کم تجربه‌های جدیدی را درعرصه‌های نوین اعتراض مزمزه می‌کند.

طی سال‌های اخیر در ایران، رپرهای فراوانی برای خود نامی دست و پا کرده‌اند. اما موسیقی رپ، یک خواهر دوقلو نیز دارد که در ایران به آن کمتر توجه شده: گرافیتی

گرافیتی ای از «ران»، تهران

هنری که هنوز بسیاری آن را به چشم «خرابکاری» در سطح شهر نگاه می‌کنند و بسیاری نیز آن را نادیده می‌گیرند. شاید بارها در خیابان‌های شهرمان، از تهران گرفته تا بوشهر، از کنار یک «گرافیتی» عبور کرده، و حتی متوجه آن نشده باشیم.

رپرها در ایران گویا خوش‌شانس‌تر از پسرعموهای گرافر خود بوده‌اند، چرا که هر قدر به حافظه فشار بیاوریم، برخلاف نام رپرهایی مانند یاس و هیچکس و آرمین 2‌ای‌اف‌ام و... شاید نام هیچ «گرافر»ی را به خاطر نیاوریم.

اما با این که گرافرهای ایرانی در مملکت خود خیلی معروف نیستند، اسم و رسم برخی از آنان مانند «الون» حتی از مرزهای ایران گذشته و بسیار بیشتر از پسرعموهای رپر خود به اعتبار بین المللی رسیده اند.

کاری از الون به مناسبت روز کارگر

تاریخچه شروع گرافیتی در ایران (دیوارنگاری) مانند رپ چندان مشخص نیست. خیلی از گرافرهای ایران -درست مثل بعضی رپرها- خود را «پدر» گرافیتی ایران می‌دانند اما بحث در مورد اولین گرافرهای ایرانی، داستانی بی‌انتها است.

به هرحال، اولین گرافرهای ایرانی، در زمانه انقلاب اسلامی متولد شدند. در آن سالها انقلابیون تصاویر شخصیت‌های سیاسی و شعارهای خود را به شکل استنسیل بر دیوارهای ایران می‌نشاندند.

اما به نظر می‌رسد آنچه که در دنیای امروز به گرافیتی مدرن مشهور است، در ایران، در سال 1373 و با امضای گرافری به اسم اسنس دیده شده است. ولی اولین نامی که در دنیای گرافیتی ایران، با سرک کشیدن به گذشته‌ها با قدرت به گوش می‌خورد، گرافری با نام مستعار الون است که کارهای خود را از سال 1382 آغاز کرده است.

سی کی وان،گرافیتی با نشانه هایی کاملاً ایرانی که در خارج از ایران اجرا شده

در این سال‌ها در کنار نام الون، افراد دیگری نیز توانسته‌اند در پشت اسامی مستعار، قدرت هنرشان را به اثبات برسانند و نامی برای خود دست و پا کنند. افرادی چون «سی کی وان»، «نفیر»، «خاموش» و...

کاری از سی کی وان، تهران

زمانی بود که این هنر مختص تهران و آن هم بخش‌های خاصی از تهران مثل شهرک غرب و شهرک آپادانا و اکباتان بود، اما حالا در بسیاری از شهرهای بزرگ و کوچک ایران، گرافرها با سبک‌های مختلف به کار مشغولند. حتی تاکنون دو جشنوارۀ غیررسمی خیابانی نیز در سال های 86 و 90 برگزار کرده اند. آنان حتی اعلام کرده‌اند که می‌خواهند در سال جاری یک جشنواره بین المللی خیابانی برگزار نمایند.

گرافیتی در ایران همچنان به شدت تحت تاثیر گرافیتی‌های غربی است، با این حال چند سالی است که می‌توان ورود عناصر تصویری ایرانی را در کار برخی از گرافرهای خوب دید. ورود خط نستعلیق به عنوان نمادی از ایران و همچنین عناصری از مینیاتور و نقاشی سنتی ایرانی به دنیای گرافیتی کار را به جایی رسانده که می‌توان گفت در آثار برخی از گرافرهای ایرانی با تلفیقی از عناصر غربی و نشانه‌های قدرتمند فرهنگ و هنر ایران مواجه هستیم.

گرافیتی ای ار «نفیر»،تهران

«برخی از گرافرهای تهران چند روزی مهمان پلیس بوده‌اند»

"پنهان" یکی از دو عضو گروه گرافیتی سایه است که در بوشهر زندگی می‌کند، او می‌گوید:

,,۱۴ سال بیشتر نداشتم که علاقه خیلی‌ شدیدی به رپ سیاه پوست‌های آمریکایی پیدا کردم. کم کم با مفهوم گرافیتی آشنا شدم. توی همون موقع‌ها سعی می‌کردم با پوشیدن لباس‌هایی شبیه به رپرها یا گرافرهایی که دیده بودم خودم را یک گرافیتی‌کار نشون بدم. بعدها از طریق اینترنت و فیلم بیشتر و بیشتر به فلسفهٔ گرافیتی پی‌ بردم و بالاخره زمانی تصمیم گرفتم عمیق‌تر و علمی‌تر گرافیتی را دنبال کنم و تازه متوجه شدم که انگار در ایران هم دیگرانی هستند که گرافیتی کار می‌کنند و با دیدن اولین کارهای دیگران در ایران، من هم شروع به کار کردم.

کاری از «نفیر»،قزوین

به نظر من گرافیتی یعنی‌ آزاد شدن و اعتراض با صدای بلند. چیزی مثل موسیقی رپ اما مسلما اعتقاد ندارم که اینها مکمل هم هستند. اما گرافیتی هم به اندازهٔ رپ می‌تواند اعتراض خودش را به اجتماع منتقل کند، با این تفاوت که هر بیننده با دید خودش اعتراض نهفته در گرافیتی را می‌بیند. در اینجا، برعکس رپ، سازندۀ محصول، مخاطب خودش را به سمت بخصوصی سوق نمی‌دهد و نتیجه‌گیری را به عهده مخاطب می‌گذارد.

در شهر های تهران و مشهد و شیراز گرافیتی‌کارهای زیاد و خوبی‌ داریم و من هم با چند نفر از آنها در ارتباط هستم. اما در بوشهر، من هستم و دوست خوبم که با هم گروه سایه را تشکیل می‌دهیم. کس دیگری را ندیده‌ام که در بوشهر گرافیتی را به طور حرفه‌ای انجام بدهد.

گرافیتی هم مثل اکثر کارهای جدید در ایران با مشکلات خودش مواجه است. به طور مثال برای تهیۀ ابزار کار با مشکلات زیادی روبرو هستیم. متاسفانه بسیاری از ایرانی‌ها هنوز با مفهوم گرافیتی آشنا نیستند و من باید اسپری‌ها را همیشه از تهران تهیه کنم.

گرافیتی از« نیرون»، تهران

اسپری‌ها را باید از قبل سفارش داد وگرنه، اسپری‌های اینجا واقعاً بی کیفیت هستند و اصلاً نمی‌شود با آنها کار کرد، هر چند حتی گاهی در تهران هم یافتن آنها کار سختی است.

یکی دیگر از سختی‌های این گونه کارها که باید در سطح شهر انجام شود، سر رسیدن پلیس و غیره است. چون بوشهر شهر نسبتاً کوچکی است، تقریباً در تمامی کارهایی که من انجام داده‌ام، پلیس سر رسیده...

من با برخورد‌های بسیار متفاوت و جالبی از سوی مأموران مواجه شده ام.

کاری از توس،تهران

یکی از آنان که هیچ وقت فراموشش نمی‌کنم، آمد و "خسته نباشید" گفت و بعد پرسید: چرا تو کوچه پس کوچه؟ برو توی خیابون بکش قشنگه...

بعضی‌‌ها هم بودند که به بازداشت و غیره تهدیدم کردند...

در عوض، گرافرهایی را در تهران می‌شناسم که توسط پلیس دستگیر شده و چند وقتی‌ را مهمان پلیس بوده‌اند.

اما از دیگرسو، برخورد مردم و حمایت خانواده‌ها دلگرم‌کننده است. خوشبختانه خانواده من همیشه در این زمینه از من حمایت کرده‌اند، البته حتی دوستان نزدیک من هم از هویت من خبر ندارند، یعنی نمی‌دانند که من گرافر هستم، اما مردم شهر هر وقت من را سر کار دیده‌اند بسیار مهربان برخورد کرده اند.،،

 

کاری از سایه،بوشهر